Bestrijding van de armoede kan ook samengaan energiebesparingen, Nicaragua project toont dit aan

In Orinoco en Punta Marshall twee kleine dorpjes in Nicaragua, in Centraal-Amerika, heeft een project om de elektriciteitsvoorziening te verbeteren opmerkelijke resultaten met zich meegebracht. In deze dorpen is het totaal elektriciteitsverbruik gedaald met 30%. En wanneer men na het doorvoeren van dit project ook nog eens massaal overschakelde van gloeilampen naar compacte fluorescentielampen of spaarlampen daalde het elektriciteitsverbruik nog verder, namelijk was het dan in totaal met meer dan 40% afgenomen in vergelijking met voordien. Dit project zorgde ook dat de kostprijs van elektriciteit er afnam en dat meer mensen er nu langer kunnen genieten van een betrouwbare energie-service. Maar daarnaast demonstreert dit project hoe het verhelpen van energie-armoede en de reductie van het gebruik van fossiele brandstoffen hand in hand kan gaan. En dus kunnen twee van 's werelds grootste problemen in één klap opgelost worden. Namelijk dan de energie-armoede en de klimaatproblematiek. Dit is het besluit van een studie uitgevoerd door verschillende wetenschappers uit verschillende sectoren.

Het doel van deze studie was eigenlijk een demonstratie van een meetmethode voor zowel de voordelen ten opzichte van de klimaatproblematiek en de financiële voordelen die gepaard gaan met investeringen in systemen voor de voorziening van betrouwbare en betaalbare energie voor arme gemeenschappen. Dergelijke investeringen zijn cruciaal om deze globale problemen te gaan aanpakken. En het aantal mensen die te maken hebben met deze problematiek in enorm. Namelijk momenteel leven er bijna 7 miljard mensen op aarde. Van deze 7 miljard zijn er 1,5 miljard die geen toegang hebben tot elektriciteit. En van de resterende 5,5 miljard mensen zijn er dan nog eens 1 miljard die maar een beperkte toegang hebben tot onbetrouwbare elektriciteit. Het beschikbaar zijn van elektrische energie voor een gemeenschap of voor de bevolking van een land heeft een enorm effect op de levensstandaard van deze mensen en op de ontwikkeling van het land. Maar het beschikbaar zijn van elektriciteit is één ding. Maar mensen hebben ook energie nodig om te kunnen koken. De energiebron hierbij en de omstandigheden hebben een zeer groot effect op het leven van die mensen. Het feit dat meer dan de helft van de mensen op aarde koken op ongezonde en vervuilende kachels waarin hout, houtskool of mest verbrandt wordt. En veelal gebeurt dit dan nog eens in een slechts geventileerde omgeving. Dit zorgt ervoor dat er veel rook ingeademd wordt en met alle gevolgen voor de gezondheid van deze mensen van doen. Deze omstandigheden zouden jaarlijks voor meer overlijdens zorgen dan ziektes zoals malaria, tuberculose of HIV/AIDS.

Recent werd er een rapport uitgebracht door de Verenigde Naties samen met het International Energy Agency (EPA) waarin men de alarmerende omvang van deze probleem aankaartte. In dit rapport stelde men dat maatregelen voor deze problemen in het algemeen sterk tekortschieten om de mensen er echt te gaan helpen. In het rapport van deze studie omtrent de twee dorpjes in Nicaragua, stelt men dat voor overheden en dergelijke de kosten op korte termijn vaak te groot lijken zodat men de achterliggende potentiële voordelen niet meer kan gaan waarderen. Om dit te verduidelijken, illustreren de auteurs dit met een mooi voorbeeld. Namelijk in arme, afgelegen landelijke gebieden verkiezen beleidsmensen vaak het gebruik van diesel-generators voor de opwekking en voorziening van elektriciteit. Maar de auteurs, die deze zaken onderzocht hebben, stellen dat dit een verkeerde keuze is. Namelijk hebben diesel-generators op het eerste zicht een lage kostprijs. En daarnaast moet er geen systeem opgestart worden voor de toevoer van de brandstof aangezien deze veelal al reeds aanwezig is, namelijk voor de brandstof voor wagens en dergelijke. Maar waar men geen rekening mee gehouden heeft bij het maken van de keuze voor deze diesel-generatoren is dat de prijs van de brandstof roet in het eten kan gooien. De auteurs zeggen dat wanneer men deze keuze maakt voor de diesel-generatoren, dat men niet voldoende aandacht geeft aan de volatiliteit van de olieprijs. In het algemeen zorgt de soms sterk variërende prijs van olieproducten, zoals die van diesel, dat het gebruik van diesel-generators een heel stuk duurder uitvalt wat men in eerste had verwacht.

In dit was zeer sterk het geval in de twee dorpjes in Nicaragua. In deze dorpjes staan er 172 woningen, 6 kerken, 2 ziekenhuizen, 2 scholen en een timmerbedrijf. Al deze gebouwen moeten vertrouwen op het 'microgrid' van de overheid om voorzien te worden van energie. Een microgrid is de benaming voor een lokale groep van bronnen die elektriciteit opwekken en verbruikers van elektriciteit. Typisch zijn deze kleine, lokale elektriciteitsnetten toch nog verbonden met een groter macrogrid. Meestal is een microgrid slechts in één enkel punt verbonden met een aangelegen marcogrid. En een eigenschap van een microgrid is dat het in staat is om volledig op zichzelf, zonder afhankelijk te zijn van het macrogrid, te volstaan voor de vereiste energievoorziening. De verbinding met het macrogrid is enkel uit voorzorg voor het geval dat er een defect zou optreden in het microgrid. In dat geval kan men dan toch nog gebruik maken van het macrogrid om de inwoners steeds blijvend te voorzien van elektriciteit.

Bij deze studie kregen de onderzoekers geen informatie over de kost van de elektriciteit toen die opgewekt werd met de diesel-generators. En daarom waren ze dus genoodzaakt om een schatting te gaan doen. En aangezien de kennis van de onderzoekers over energiesystemen is een dergelijke schatting echt wel betrouwbaar. Bij een dergelijke berekening is men geïnteresseerd in de marginale kostprijs van elektriciteit. De marginale kosten of grenskosten zijn de kosten die één extra product met zich meebrengt. Als de variabele kosten constant zijn, zijn de marginale kosten gelijk aan de variabele kosten. Dus hier, in het geval van het elektriciteit in deze twee dorpjes, gaat het dus om de kostprijs om één extra kilowattuur aan elektriciteit te gaan opwekken. Gebaseerd op de gemiddelde prijs van diesel in het land zal, volgens de onderzoekers, de prijs per kilowattuur in deze dorpjes zo'n $ 0,54 per kilowattuur bedragen. Deze prijs is meer dan 5 maal groter dan de geschatte kost voor één kilowattuur elektriciteit in de rest van Nicaragua. Dus in deze dorpjes is de prijs voor elektriciteit heel erg duur voor de inwoners. Dit brengt een heleboel nadelen met zich mee. De huishoudens in deze twee dorpjes hadden er geen meters die hun verbruik opmeet en zo werkte men er ook niet met een prijs per kilowattuur. Maar de inwoners moesten er maandelijks een vast tarief betalen voor hun elektriciteit. Dit tarief was verschillend per woning en werd bepaald op basis van het aantal elektrische toestellen die zich in de woning bevonden. Voor vele mensen lijkt een dergelijke aanpak heel erg ongewoon maar deze wordt frequent toegepast in ontwikkelingslanden. Want in dergelijk afgelegen, landelijke gebieden zijn de elektriciteitsmaatschappijen meer bezorgd om de extra kost om overal elektriciteitsmeter te gaan installeren dat men een dergelijk systeem verkiest voor de vergoeding van de elektriciteit. En dus zijn zij er zich niet van bewust dat de investering in het installeren van elektriciteitsmeter bij de mensen thuis ook heel wat voordelen met zich meebrengt.

In Orinoco en Punta Marshall werden in de zomer van 2009 verbeteringen doorgevoerd aan de lokale energie-infrastructuur die energie opwekte voor het microgrid. Dit werd gedaan door een samenwerking tussen de overheid van Nicaragua en de non-profit groep BlueEnergy. BlueEnergy is een non-profit organisatie die zich concentreert op het bouwen van infrastructuur voor duurzame energie in ontwikkelingslanden. Deze organisatie is opgestart in oktober 2002 door een klas-project van studenten van MIT. De leiders van deze organisatie is momenteel nog steeds één van de toenmalige student, namelijk Mathias Craig. Eén van de eerste maatregelen die men doorvoerde was dus de installatie van elektriciteitsmeters bij de mensen thuis. En al snel bleek deze maatregelen een vrij onverwacht resultaat te hebben, namelijk daalde het verbruik van elektriciteit met maar liefst 28% ten opzichte van voordien. En dit terwijl de installatie van de elektriciteitsmeters in de woningen in totaal zo'n $ 4.350 koste. De onderzoekers onderzochten het patroon van het elektriciteitsverbruik van de mensen om meer inzicht te krijgen van hoe een dergelijke daling van het verbruik tot stand is gekomen. Ze observeerden dat de grootste daling in het elektriciteitsverbruik plaats vond overdag, wanneer het er nog licht was buiten. Deze daling van het elektriciteitsverbruik leidde tot de besparing van jaarlijks zo'n 21.291 liter diesel. Een dergelijk volume diesel komt overeen met een bedrag van $ 22.000. Maar niet alleen zijn hiermee de kosten lager, ook de uitstoot van broeikasgassen is hiermee ongeveer 57 ton kleiner.

Een tweede stap in dit project was het vervangen van de gloeilampen in de huizen door spaarlampen. Iedereen kreeg er de mogelijkheid om zijn gloeilampen in te ruilen voor spaarlampen. Dit werd gedaan nadat men de gemeenschap heeft ingelicht over het lager verbruik van spaarlampen. Dit werd gedaan door afgevaardigden van de overheid en medewerkers van BlueEnergy. Zij gingen langs bij de mensen thuis en vertelden hen dat de spaarlampen die ze bij zich hadden maar 25% zoveel energie verbruiken als de gloeilampen die ze momenteel gebruikten. En dat deze dan ook nog eens veel langer meegingen dan gloeilampen. De kost van dit deel van het project is ook terug opmerkelijk laag, namelijk kostte dit in totaal slechts $ 1.030. En het resultaat was terug significant, namelijk daalde het elektriciteitsverbruik nog zo'n 17% extra, bovenop de besparing door de elektriciteitsmeters. Deze daling zorgde er dan jaarlijks voor dat er 9.310 liter diesel minder verbruikt wordt door de generatoren en dit gaat samen met zo'n 25 ton minder CO2 uitstoot. Al deze besparingen komen ook ten goede van de inwoners van deze gebieden. Namelijk is de elektriciteitsrekening van 37% van de huishoudens er sterk afgenomen. De rest van de inwoners kende geen kleiner wordende elektriciteitsrekeningen en hierbij gaat het dan hoofdzakelijk over de armere mensen in die gemeenschap. En het feit dat hun elektriciteitsrekening niet kleiner werd met dit project is te wijten aan het feit dat de mensen die maar een kleine hoeveelheid elektriciteit verbruiken, een vast tarief moeten betalen in plaats van een vaste prijs per kilowattuur. Maar daarnaast kon men de service van de elektriciteitsvoorziening gaan verbeteren. Voor dit project hadden de inwoners slechts 10 uren per dag toegang tot elektriciteit en nu is dit al 12 uren.

De onderzoekers beamen sterk dat er een veel grotere mogelijkheid is om de uitstoot van broeikasgassen verder terug te dringen, nu dat ze het elektriciteitsverbruik sterk hebben kunnen verminderen. Zij berekenden dat het 'downsizen' van de generators zou leiden tot extra besparingen van jaarlijks zo'n $ 5.760. Maar daarnaast zijn er ook nog een aantal andere vrij interessante mogelijkheden, namelijk om naast deze diesel-generators ook hernieuwbare energiebronnen aan de energiemix toe te voegen. Hun voorstel was om een gedeelte van de energie te gaan opwekken met biogas, verkregen via de anaerobe vergisting van organisch afval. Dit zou leiden tot een besparing van $ 4.012. En een tweede voorstel was om ook windturbine toe te voegen aan de energiemix. Deze zouden ook zorgen voor een dalende kostprijs, namelijk zou een 10-kilowatt windturbine zorgen voor een jaarlijkse besparing van $ 7.767. En dergelijke maatregelen zouden dienen als voorzorg naar de toekomst toe, want bij schaarste aan olieproducten zullen het dergelijk afgelegen regio's zijn die als eerste de gevolgen ervan zullen voelen.

Deze studie is zeer interessant in die zin, dat het dus zo is dat in de armere landen hernieuwbare energiebronnen het snelst een opmerkelijk verschil kunnen maken. Want doordat het er veelal over afgelegen gebieden gaat is de prijs van olieproducten er ook een stuk groter doordat het transport moeilijker is. En dus kunnen hernieuwbare energiebronnen al bij een hogere prijs gaan concurreren met de fossiel energiebronnen. Bij dit project beperkte men zich nu uitsluitend tot elektrische energie maar in andere regio's kan die ook op andere vormen van energie gaan. En hiermee bedoelt men dan voornamelijk de energie die de mensen gebruiken om te koken. In heel veel gevallen gebruikt men hiervoor zaken die zowel slechts is voor de mensen als voor het milieu. Veel onderzoek houdt zich momenteel bezig met betere alternatieven hiervoor.

Geschreven door Emile Glorieux , bron [news.nationalgeographic]