Terugtrekkende gletsjers zorgen voor een tekort aan drinkbaar water

Zoals als algemeen gekend stond de stoommachine aan het begin van de industriële revolutie. Het eerste land die met deze trend werd geconfronteerd was uiteraard Groot-Brittannië en door de intrede van de stoommachine was de mens niet langer meer afhankelijk van menskracht, paardenkracht, watermolens en windmolens. De stoommachine, in eerste plaats in 1711 uitgevonden door Thomas Newcomen en later in 1769 sterk geoptimaliseerd door de welbekende James Watt. In deze tijd ken men ook een grote bevolkingstoename die ervoor zorgde dan tussen 1750 en 1850 het bevolkingsaantal in Europa verdubbelde.

Doordat er toen steeds meer mensen waren en deze o.a. allemaal kleren moesten hebben kende de textielindustrie een grote expansie. En dankzij de stoommachine kon het textiel sneller en goedkoper geproduceerd worden en bleven de loonkosten laag. Zo is de textielindustrie één van de aanjagers van de industriële revolutie geweest. Maar de stoommachines is ook de start geweest van de mens zijn overmatig gebruik van fossiele brandstoffen en later zou dit verbruik ook als een verslaving vernoemd worden. Nu zoveel jaar later is men onder ogen gekomen dat er ook niet zo'n prettige gevolgen zijn bij het gebruik van fossiele brandstoffen. Het heeft wel een hele tijd geduurd, meer dan 100 jaar, vooraleer men deze gevolgen heeft kunnen inzien. Dit ligt niet onmiddellijk aan de mens of aan de ontwikkeling in de wetenschappelijke wereld maar hoofdzakelijk aan het feit dat deze nadelige gevolgen slechts op lange termijn waarneembaar zijn. Er zit namelijk een bepaalde, relatief grote tijdvertraging in het logische oorzaak-gevolg verband, als het gaat over de klimaatverandering door de grote uitstoot van broeikasgassen. Omdat de industriële evolutie zo ongeveer het begin is geweest van de invloed van de menselijke activiteiten op het klimaat, wordt er veel refereert naar deze periode wanneer men uitspraken doet over de verandering van het klimaat of aspecten ervan.

Eén van de zaken waarover men vergelijkingen doet ten opzichte van voor de industriële revolutie is over het afsmelten van de gletsjers. Natuurlijk is bij het afsmelten van de gletsjers niet enkel de klimaatverandering die een rol speelt. Ook andere zaken hebben een invloed op de temperatuur op aarde en dus ook op het afsmelten van de gletsjers. Bijvoorbeeld vond vanaf 1550 tot 1850 op aarde de kleine ijstijd plaats. De kleine ijstijd staat voor een relatief koude periode. Tijdens deze periode lag de temperatuur zo gemiddeld zo'n 1 à 2 graden lager ten opzichte van het gemiddelde temperatuur op aarde. Vanaf 1850 tot 1940, was de gemiddelde temperatuur op aarde terug gelijk aan het normale gemiddelde. Deze temperatuurstijging tussen de kleine ijstijd en de daarop volgende periode van normale temperatuur zorgde dat de gletsjers begonnen te smelten. Maar zo'n 100 jaar na het einde van de kleine ijstijd, nam de temperatuur op aarde terug lichtjes af wat ervoor zorgde dat het afsmelten van de gletsjers werd afgeremd en zelfs voor een relatief korte tijd werd omgekeerd. En vanaf 1980, zo'n goede 150 jaar na de start van de industriële revolutie, begonnen de temperatuur onnatuurlijk toe te nemen waardoor ook het afsmelten van de gletsjers steeds sneller is beginnen plaatsvinden. En doordat de menselijke invloed op het klimaat steeds groter en groter is geworden dan de natuurlijke variatie, is het momenteel ondenkbaar dat er plots een sneller verandering zal optreden in deze trend wanneer de mensen hun gedrag niet gaan veranderen.

Het smelten van de gletsjers lijkt op het eerste zicht niet echt zo'n dreiging dan dat die eigenlijk is. Het is niet dat er zich dan gewoon een beetje minder ijs op het land bevindt. Eerst en vooral, wanneer gletsjers smelten dan moet al de smeltwater ergens naar toe. En uiteraard, al het water zal vroeg of laat zijn weg vinden tot aan de zeeën en de oceanen. Al dit extra water, zal er uiteindelijk dan toeleiden dat de zeespiegel zal gaan stijgen. En wanneer de zeespiegel stijgt dan heeft dit dramatische gevolgen voor al wie in laaggelegen gebieden wonen dicht bij een kustlijn of dergelijke. Maar het zal waarschijnlijk niet zolang duren vooraleer men problemen zal ondervinden door het versneld afsmelten van de gletsjers. Namelijk omdat de mens op vele locaties in de wereld afhankelijk is, of toch in zeer grote mate vertrouwd op het smeltwater voor allerhande toepassingen. Dus wanneer deze gletsjers versneld gaan afsmelten dan gaat na een bepaalde tijd, wanneer al een groot deel van de gletsjer is afgesmolten, de hoeveelheid smeltwater gaan verkleinen. En op dat moment zullen deze mensen leiden aan een tekort aan water voor hun activiteiten. En aangezien 87% van het zoetwater op aarde vast zit in de gletsjers gaat het hier om een belangrijke hoeveelheid drinkbaar water.

Maar naast watervoorziening vervult het smeltwater van de gletsjers ook nog een andere taak waar de mens veel gebruik van maakt. Namelijk een gletsjer verplaatst zich ook traag bergafwaarts en hierbij schuurt deze massa bevroren water over het gesteente. Daarbij wordt een deel van het gesteente verbrijzeld tot kleinere deeltjes. Deze kleinere deeltjes worden dan meegevoerd door het smeltwater naar lager gelegen gebieden. Maar deze kleine deeltjes verbrijzeld gesteente bevatten onder andere ook bepaalde mineralen. En deze mineralen komen goed van pas bij groeiende planten en aangezien veel water gebruikt wordt voor de irrigatie van akkers, komen deze meegevoerde mineralen veelal goed van pas. Maar wanneer gletsjers zijn gesmolten dan verdwijnt ook deze toevoer van mineralen naar akkers en dergelijke. Dit zorgt dat gewassen minder goed zullen groeien indien men ze niet op een andere manier gaat voorzien van de nodige mineralen daarvoor.

Het afsmelten van de gletsjers heeft ook een invloed op de interactie tussen de aarde en de zon, of eerder met de zonnestralen. Namelijk door het afsmelten van de gletsjers verandert het albedo van de aarde. Het albedo van een object, is een begrip uit de warmteleer, en is een maat voor het weerkaatsingsvermogen van dat object. Het wordt gedefinieerd als de verhouding tussen de hoeveelheid opvallende en gereflecteerde elektromagnetische straling. Het verschil is opmerkelijk groot, namelijk het albedo of dus het weerkaatsingsvermogen van verse sneeuw of ijs is 80% à 95%, van oude smeltende sneeuw is deze verschillende, namelijk 40% à 70%. En die van grondaarde is 5% à 30%, wat een heel stuk kleiner is dan die van een gletsjers.

Het gaat dus niet om zomaar een beetje ijs op een berg die smelt wanneer men het geeft over het smelten van de gletsjers. Er komt heel wat meer bij kijken. En de bevolkingsgroepen zullen één van de eersten zijn die de gevolgen van de klimaatverandering zullen ondervinden en geconfronteerd worden met de problemen ervan. En daarom heeft Noorwegen een tijdje geleden de beslissen genomen om $ 12 miljoen te spenderen aan uitbreidingen voor de metingen van de gletsjers in het Himalaya gebergte en het smelten ervan. Dit budget kent ook nog een tweede doelstelling, namelijk het helpen van de lokale bevolking in dit gebied om zich te gaan aanpassen aan de klimaatverandering en de gevolgen ervan.

Voor de mensen die er leven zullen er de komende decennia een heleboel zaken gaan vervangen als het gaat over het smeltwater van de gletsjer. In het algemeen zal het er het probleem zijn dat ze op het ene moment teveel en op het andere moment te weinig water hebben. En water is overal het kader van alles zoals landbouw, leefbaarheid, industrie, en nog heel veel andere zaken. Wanneer 'plots' - of dus op een relatief korte tijd - iets verandert in de waterkringloop van een regio of gebied en men heeft niet voldoende tijd om zich aan te passen aan de veranderingen, dan komen vele van de mensen in de problemen te zitten. En bij de gletsjers van het Himalaya gebergte gaat het hier over heel veel mensen. Namelijk zorgen deze gletsjers voor de watervoorziening van nagenoeg alle bewoners in Zuidoost Azië. Er leven zo'n 210 miljoen mensen in de directe omgeving van deze gletsjers en dan nog eens 1,3 miljard mensen leven verderop stroomafwaarts. Deze 1,3 miljard mensen zijn ook afhankelijk van de stroom van smeltwater van de gletsjers die zijn baan zoek naar de oceaan. Het is in hun belang dat er zorg gedragen moet worden voor deze gletsjers en dus voor de temperatuur op aarde.

Tot vorig jaar was men ervan overtuigd dat het nog tot 2350 zou duren vooraleer het ijs van deze gletsjers zou gesmolten zijn. Maar vorig jaar kwam er het schokkend nieuws dat dit niet in 2350 maar in 2035 het geval zou zijn. Wat heel erg binnenkort is en dus heeft deze bevolking onvoldoende tijd om zich te gaan aanpassen aan een dergelijke drastische verandering. En daarom zijn verschillende onderzoekers aan het werk gegaan om een idee te krijgen toe hoever het verdwijnen van deze gletsjers effect zou gaan hebben. En om hiervan een idee te krijgen is het noodzakelijk om informatie te hebben over de gletsjers, het smeltwater van deze gletsjers, waar het smeltwater zo overal terecht komt en waarvoor het zo allemaal gebruikt wordt. Met deze informatie kan men een transitie gaan begeleiden om zich aan te passen aan de aankomende veranderingen.

Momenteel is er een tekort aan data om een goed en betrouwbaar beeld te krijgen over het afsmelten van de gletsjers in het Himalaya gebergte. Wetenschappers hebben wel data ter hun beschikking over het smelten van bepaalde specifieke gletsjers maar dit in onvoldoende om een globaal beeld te vormen van de gletsjers in gans het gebergte. Veelal liggen dergelijke gletsjers niet in de onmiddellijke nabijheid van goed bereikbare regio's en gebieden. En dit maakt het installeren van de nodig meetapparatuur er niet echt eenvoudiger op. Bij de data die momenteel beschikbaar is over smeltende gletsjers zijn meestal over gletsjers die zich op een relatief lage hoogte bevinden. Over de toestand van de hoger gelegen gletsjers is heel wat minder bekend. En dus is het noodzakelijk om ook daar informatie over te krijgen. Zodat men een beter beeld krijgt over deze gletsjers.

Geschreven door Emile Glorieux, bron [scientificamerican]